Veba; Yersinia petis bakterisinin sebebiyet verdiği ani ve ne yazık ki bazı durumlarda ölümcül olabilecek bir hastalıktır. Bu hastalık, genellikle Kara Ölüm olarak adlandırılır. 1347-1352 yılları arasında Avrupa’da 25 milyondan fazla insan veba adlı hastalıktan ölmüştür. Günümüzde veba hastalığı antibiyotikler ve diğer ilaçlarla kontrol altına alınabiliyor; ancak, ortadan kaldırıldığını söylemek doğru olmaz. Batı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ve Avrasya, Afrika ve Kuzey ve Güney Amerika dahil olmak üzere tüm dünyadaki vahşi hayvanlarda az sayıda da olsa vaka ile karşılaşılır. Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl ortalama 10 insan veba vakası bildirilmektedir; bu insanların çoğunluğu New Mexico, California, Colorado ve Arizona bölgesinde yaşamaktadır. Aslında köpeklerde veba enfeksiyonu son derece nadirdir.
Vebanın üç şekli vardır: bubonik, septisemik ve pnömonik. Bubonik veba şişmiş lenf düğümlerine neden olur. Septik veba, veba kan yoluyla yayıldığında ve birden fazla iç organı (dalak, karaciğer, kalp ve akciğerler gibi) etkilediğinde ortaya çıkan veba türüdür. Pnömonik veba ise akciğerleri etkileyen vebaya (zatürre) sebep olan; tedavi edilmemiş septik vebadan veya etkilenen bireylerden öksürerek yayılan enfeksiyöz damlacıklarından meydana gelir.
Köpekler doğal olarak vebaya neden olan bakterilere karşı dirençlidir. Veba ile enfekte olan köpeklerin hastalık belirtileri gösterme olasılığı enfekte olan kedilere göre daha azdır. Veba hastalığının vuku bulması durumunda ateş, uyuşukluk, alt çenenin altındaki lenf düğümlerinin iltihaplanması, çene boyunca irin benzeri bir lezyon, ağızda lezyonlar ve öksürük gibi semptomlar meydana gelebilir.
Bu hastalığın hızlı ilerlemesi nedeniyle bakteri kültürleri ile kesin tanı konulmadan önce veba şüphesi (ve enfeksiyon kontrol uygulamaları) ile tedavisine başlanmalıdır. Veteriner hekiminiz standart tedavi olarak bir antibiyotik önerecektir.
Tedavi ve tanısal hususların yanı sıra, bir hayvanın veba olduğundan şüphelenildiğinde, insanların ve diğer hayvanların korunması ve halk sağlığı müdahalelerinin başlatılması kritik öneme sahiptir. Bir tanı tamamlanmadan önce bile, veba belirtileri olan hayvanlar, sizi ve ailenizi, diğer evcil hayvanları ve enfekte evcil hayvanla temas etmiş diğer hayvanları veya bireyleri korumak için uygulanan izolasyon ve enfeksiyon kontrol önlemlerine özenle dikkat edilmelidir.
Evcil hayvanların ve insanların vebaya maruz kalma riskini azaltmak için, hastalığın bulunabileceği bölgelerdeki evcil hayvan sahipleri evcil hayvanlarının dolaşması ve avlanması önlemeli, kemirgen veya tavşan leşleriyle temaslarını sınırlamalı ve uygun pire kontrolü düzenli olarak yapılmalıdır. Pire kontrolü konusunda veteriner hekiminiz, köpeğiniz için en uygun olan yöntemi önerecektir.
Köpeklerde Veba Hastalığı Belirtileri
Köpeklerde veba hastalığı belirtileri değişir, spesifik değildir ve başta bulaşma şekli ve konağın duyarlılığı olmak üzere birçok faktöre bağlıdır. Bubonik veba, buboes’un mevcut olduğu anlamına gelir; ancak, veba buboes olmadan ortaya çıkabilir. Aşağıda veba hastalığına yakalanması durumunda veba türüne bağlı olarak gözlemlenebilecek belirtiler verilmiştir.
Bubonik Veba
Bubonik veba en yaygın veba türüdür, adını enfekte olduktan sonraki ilk hafta tipik olarak gelişen şişmiş lenf düğümlerinden (buboes) almıştır.
- Kasık, koltuk altı veya boyunda yer alan lenf düğümleri
- Yaklaşık bir tavuk yumurtası büyüklüğünde lenf düğümleri
- Dokunduğunuzda sıkı bir yapıyla karşılaşacağınız lenf düğümleri
Diğer bubonik veba belirti ve semptomları şunları içerebilir:
- Ani ateş ve titreme başlangıcı
- Baş ağrısı
- Yorgunluk veya halsizlik
- Kas ağrıları
Septik Veba
Hastalık septik vebaya ilerlerse köpekte şok gelişebilir; dispneik (muhtemelen ödemden kaynaklanan) veya yaygın intravasküler koagülasyon gelişebilir.
Septik veba, kan dolaşımınızda veba bakterileri çoğaldığında ortaya çıkar. Köpeğinizde septik veba olması durumunda olası belirti ve semptomlar şunlardır:
- Ateş ve titreme
- Aşırı zayıflık
- Karın ağrısı, ishal ve kusma
- Ağzınızdan, burnunuzdan veya rektumunuzdan gelen kanama
- Cilt altından gelen kanama
- Şok
- Ekstremitelerinizde, en sık parmaklarınızda, ayak parmaklarınızda ve burnunuzda doku kararma ve ölüm (kangren olarak da adlandırılabilir)
Pnömonik Veba
Pnömonik veba olarak bilinen veba türü akciğerleri etkiler. Üç veba çeşidi arasında en az görülen veba çeşididir, ancak en tehlikeli olan veba türü olduğundan bahsetmek gerekir, çünkü öksürük damlacıkları yoluyla köpekten köpeğe veya insandan insana ya da köpekten insana yayılabilir. Belirti ve semptomlar enfeksiyondan birkaç saat sonra başlayabilir ve şunları içerebilir:
- Öksürük, kanlı mukus (balgam) içerebilir.
- Nefes alma zorluğu
- Bulantı ve kusma
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
- Kilo kaybı
- Göğüs ağrısı
Pnömonik veba hızla ilerler ve enfeksiyondan sonraki iki gün içinde solunum yetmezliğine ve şoka sebebiyet verebilir. Pnömonik vebanın, belirti ve bulguların ilk ortaya çıkmasından sonraki bir gün içinde antibiyotiklerle tedavi edilmesi gerekir veya enfeksiyonun ölümcül olması muhtemeldir.
Veba hastalığının klinik muayenesinde ve gerekli kontrolleri yapılırken uzman veteriner ve veteriner hemşireler hastalığın kendilerine bulaşma olasılığını engellemek için kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
Köpeklerde Veba Hastalığı Tedavisi
Köpeklerde veba hastalığı çok hızlı ilerleyebilen bir hastalık olduğu için veteriner, köpeğinizin hastalığının boyutuna bağlı olarak farklı antibiyotikler verecektir. Reçete edilebilecek olası ilaçlar şunlardır:
- Streptomisiin
- Gentamisin
- Doksisiklin
- Tetrasiklin
- Kloramfenikol
Vebanın köpeğinizden size geçme riski olduğundan, veterinerin vebaya sahip olduğundan şüphelenirse, köpeğinizin bulaşıcı dönemde hastaneye yatırılması gerekecektir. Köpeklerde veba hastalığı için kuluçka süresi bir gün ile bir hafta arasında değişmektedir. Antibiyotikler büyük olasılıkla enjekte edilecektir, ancak köpeğiniz klinik iyileşme belirtileri gösterdiğinde, veteriner oral yolla ilaç verilmesini önerebilir.
Vebanın endemik olduğu bir bölgede yaşıyorsanız, tekrar belirtmek gerekir ki düzenli olarak pire kontrol ilacı uyguladığınızdan ve köpeğinizin serbestçe dolaşmasına izin vermediğinizden emin olmalısınız aksi halde köpeğiniz tedavi olsa dahi yeniden enfekte olması mümkündür. Köpeğinizin yabani kemirgenlerle veya yuvalarıyla temas etmelerini sınırlayın ve köpeğinizin vebaya yakalanmış olabileceğinden şüpheleniyorsanız derhal uzman veterinerinizle iletişime geçin ve nadir de olsa hastalığın size bulaşmış olması ihtimaline karşı kendiniz için de gerekli kontrolleri yaptırın.
Köpeklerde Veba Hastalığı Nasıl Geçer?
Öncelikle sıçanların ve diğer kemirgenlerin pireleri tarafından bulaşır. Yersinia pestis, duyarlı kemirgen türleri ve ilişkili pireleri arasında doğal bir döngüde çevrede tutulur. Yaygın olarak etkilenen kemirgen türleri arasında yer sincapları ve ahşap sıçanlar bulunur. Köpeklerde veba hastalığı genellikle enfekte bir kemirgen veya tavşanın salgıları veya dokuları ile oral temas veya enfekte bir pire ısırması ile bakterilere maruz kalır. Potansiyel olarak, enfekte pire evlere taşınabilir.
Köpeklerde Veba Hastalığı Öldürür mü?
Pnömonik veba ve septik veba hastası olan köpekler yeterince hızlı tedavi edilirlerse antibiyotik tedavisine yanıt verirler. Tedavi edilmeyen primer septik veba ve pnömonik veba her zaman için ölümcüldür.
Köpeklerde Veba Hastalığı Hangi Irklarda Görülür?
Aslında tüm memeliler veba hastalığına yatkındır, dolayısıyla tüm köpek ırkları veba hastalığına yatkındır ancak bağışıklık sistemi zayıf olan köpeklerde pek çok hastalıkta olduğu gibi vebada da daha çok yaygınlık görülebilir ve iyileşme daha zor olabilir. Bulldog ırkına mensup köpekler solunum yolu hastalıklarına, Chihuahua ırkı köpeklerde tıkanık soluk borusuna sahip olmaya yatkın oldukları için veba hastalığına yakalanmaları durumunda diğer ırklara kıyasla daha zor bir iyileşme sürecine sahip olabilirler veya hastalığın negatif sonuçlarını daha çok sergileyebilirler.
Yorum (Yok)